Oruçta mezhep taklidi
Sual: Üç sorum var: 1- Hanefi’yim, abdest alırken dikkat etmeme rağmen boğazıma su kaçabiliyor. Orucum bozuluyor. Şafii’de bozulmuyormuş. Şafii mezhebini taklit etsem orucum bozulmuş olmaz mı? 2- Şafii olan bir erkek arkadaşım var. İdrar yoluna pamuk konunca orucun bozulduğunu bilmiyormuş. 16 gün pamuk koymuş. Acaba Hanefi mezhebini taklit ederek oruçlarını kurtaramaz mı? 3- Annemin dişi hep kanıyor, ağzı kan içinde kalıyor, uyurken de ağzına kan gitmiş olabilir. Kan yutmak orucu bozduğuna göre, sabah imsaktan sonra uyuyor, annem oruç tutmasın mı? CEVAP Dinimizde dört hak mezhep vardır. Bunlar hâşâ sözde değil, fiiliyatta da haktır. Bir mezhepte yapılması zor olan bir şeyi, diğer mezheplerden birini taklit ederek yapmak bütün İslam âlimlerine göre caiz, hatta lazım olur. Maalesef piyasada üç grup insan var. Birincisi: Hem mezhepleri kabul etmezler, hem de hangi mezhebin hükmü kolay ise ona göre hareket ederler. Mesela derisinden kan çıkınca Şafii’de bozmaz diyerek o hükümle amel eder, kadına dokununca Şafii’de bozsa da Hanefi’de bozmaz diyerek bir mezhebe göre hareket etmez. Buna telfîk denir, caiz değildir, haramdır. Bu yol ifrattır.
İkincisi: Din cahili kimselerdir, üstelik dindar görünürler. İslam âlimlerinin aksine, hak mezheplerin fiiliyatta hak olduklarını ve ihtiyaç veya zaruret olunca başka bir hak mezhebi taklit etmenin dinde bir rahmet olduğunu kabul edemezler. Bu yol tefrittir.
Üçüncüsü: İfrat ve tefritten uzak, orta yolu tutan kimseler, ihtiyaç halinde, İslam âlimlerinin bildirdiği şekilde, kendi mezhebinde yapması zor olan işlerde hak olan diğer mezhepten birini taklit ederler. Doğru yolda olanlar bunlardır.
Şimdi suallere kısaca cevap verelim: 1- Bir mezhep ihtiyaç halinde taklit edilince, o hususta o mezhebin mümkün olan bütün şartlarına uymak gerekir. Şafii mezhebini oruçta taklit eden, Şafii’nin orucun farzlarına ve orucu bozanlarına da dikkat etmesi gerekir. Bu takdirde taklidi sahih olur. Şafii mezhebi taklit edilirse, abdest alırken dikkat etmesine rağmen elde olmadan boğaza su kaçarsa, orucu bozulmuş olmaz.
2- Şafii’de, idrar yoluna pamuk koymanın orucunu bozduğunu bilmeyen bir Şafii, o halde oruçlarını tutsa, sonradan orucu bozduğunu öğrense, “Bu oruçlarımı Hanefi mezhebine uygun olarak tuttum” diye niyet ederse, oruçları sahih olur. Oruçları Hanefi mezhebinin bütün şartlarına uygun olmasa bile, başka çare olmadığı için, yani zaruret olduğu için, Hanefi mezhebine uygun tutmuş sayılır. Bunun gibi, diş dolgusunun Hanefi mezhebinde gusle mani olduğunu bilmeden yıllarca namaz kılsa, sonra durumu öğrense, “Bu namazlarımı Maliki mezhebine göre kıldım” dese, namazları sahih olur. Kıldığı namazlar Maliki mezhebinin bütün şartlarına uygun olmasa bile, başka çare olmadığı için, yani zaruret olduğu için, namazlarını Maliki mezhebine uygun kılmış sayılır.
3- Her mezhepte elde olmadan yapılan şeylerin orucu bozması farklıdır. Mesela Şafii’de, mübalağa etmedikçe, abdest alırken boğaza su kaçması orucu bozmaz. Hanefi’de ağzından veya burnundan boğazına toz, duman, sinek kaçsa, başkalarının içtiği sigaranın dumanı gelerek, ağzına, burnuna girmesinden sakınmak mümkün olmasa orucu bozmaz. Hanbeli mezhebinde, istemeden kan yutmak gibi elde olmayan hususlar orucu bozmaz. Bu durumda olan kimse, Hanbeli mezhebini taklit ederse oruçları sahih olur.
Bir aylık oruca niyet
Sual: Ramazanın başında, ramazanın sonuna kadar oruç tutacağıma niyet ettim. Ondan sonra niyet etmeden oruçlarımı tuttum. Sonradan her gün için ayrı niyet edilmesi gerektiğini öğrendim. Bu oruçlarımı kaza etmem mi gerekir? CEVAP Her gün ayrı ayrı niyet etmek gerekir. Fakat illâ dil ile söylemek gerekmez. Mesela, sahura kalkmak niyettir. Yarın oruç tutacağım diye düşünmek niyettir. Sahura kalkıp oruç tutmak niyetiyle yatan kimse sahura kalkamasa bile, ertesi günü oruç tutmaya niyet ettiği için, yine oruç için niyet etmiş olur.
Buna benzer niyet olabilecek hiçbir şey yoksa, Maliki mezhebi taklit edilir. Maliki mezhebinde, Ramazanın başında bir kere niyet etmek yetişir. (O oruçları, Maliki mezhebine göre tuttum) derseniz, kaza etmeniz gerekmez.
Lavman orucu bozar
Sual: Hastayım, oruç tutabiliyorum. Ancak şiddetli kabızlık çekiyorum. Gündüz oruçlu iken lavman yapılarak dışarı çıkabiliyorum. Lavman orucu bozuyor. Kaza mı kefaret mi gerekir?
CEVAP Sadece kaza gerekir. Böyle ihtiyaç hallerinde sıkıntımızdan kurtulmak için, ibadetlerimizi aksatmamak için dört hak mezhepten biri caiz diyorsa, bozmaz diyorsa o mezhep taklit edilmelidir. Mesela, Maliki mezhebinde lavman yapmak orucu bozmaz. Hasta olduğunuza göre, Maliki’yi taklit ederek lavman yaptırır, oruca devam edersiniz.
Niyeti unutan Şafii
Sual: Şafii mezhebindeyim. Akşam niyet etmeden yattım. Uyanınca güneşin doğduğunu gördüm. Şafii’de imsaktan önce niyet etmek şart. Bu durumda Hanefi’yi taklit edip oruca devam edebilir miyim? CEVAP Elbette taklit etmek gerekir. Sadece o gün Hanefi’ye uygun oruç tutulur. Bugünkü orucumu Hanefi mezhebine uyarak tutuyorum denir.
Geçmiş yılların orucu
Sual: Diş dolgusu sebebiyle gusülsüz oruç tuttum. (Oruç tuttuğum yıllardaki gusülleri Şafii’ye veya Maliki’ye göre aldım) demek gerekir mi? CEVAP Evet, hem tevbe gerekir, hem de böyle niyet etmeli!
Kadın ve oruç
Sual: Bir ihtiyaç halinde, oruçlu bir kadın, parmağını ön ve arkaya sokarsa orucu bozulur mu? CEVAP Hanefi mezhebinde parmak kuru ise orucu bozmaz, yaş ise bozar. Şafii’de kuru da olsa bozar. Hanbeli’de, yaş da olsa bozmaz. Böyle yapmaya mecbur kalınan durumlarda, Hanbeli mezhebi taklit edilerek oruca devam edilir.
Guslederken içeri su kaçsa
Sual: Cünüplükten guslederken içeri su kaçsa oruç bozulur mu? CEVAP Su kaçarsa bozulur. Hanbeli’de ise, gusül için denize bile girse, ağzından burnundan veya alttan içeri su girse yine oruç bozulmuş olmaz. Elde olmayan böyle durumlarda, oruçlarımızı kurtarmak için, Hanbeli mezhebini taklit edersek, oruçlarımız bozulmuş olmaz.
