Sual: Farzlardan sonra gelen vacibler nelerdir? CEVAP Vacib, yapılması farz gibi kesin olan; fakat Kur’an-ı kerimdeki delili farz kadar açık olmayan emirlere denir. Vacibin hükmü farz gibidir. Vacibi terk etmek, tahrimen mekruhtur. İbadetlerdeki vaciblerden bazıları şunlardır:
1- Adağı yerine getirmek, 2- Başlanan nafile namazı tamamlamak, 3- Vitri kılmak ve kunut duasını okumak, 4- Namazda bir farzdan bir farza intikal etmek yani geçmek, mesela kıyamdan rükûya giderken ve secdeden kıyama kalkarken geçişi geciktirmemek, 5- Esselamü aleyküm diyerek namazdan çıkmak, 6- Farzların iki rekâtında ve diğer namazların her rekâtında Fatiha okumak, 7- Fasid olan sünnet ve nafile namazları iade etmek, 8- Fatihayı ilk iki rekâtta okumak, 9- Fatihayı zamm-ı sureden önce okumak, 10- Namazda son oturuşta Ettehıyyatüyü okumak, 11- Namazda birinci oturuşta oturmak ve Ettehıyyatüyü okuyunca beklemeyip kalkmak, 12- Bayram namazlarını kılmak ve kurban bayramının arefesinin sabah namazından, dördüncü günün ikindi namazına kadar, farzlardan sonra teşrik tekbirini okumak, 13- Namazda imama tâbi olmak, 14- Namazda zamm-ı sure okumak, 15- Nisaba malik olan için fıtra vermek ve kurban kesmek, 16- Rükûda üç kere Sübhanallah diyecek kadar durmak, 17- Rükûdan kıyama doğrulunca ve iki secde arasında doğrulup oturunca, bir kere Sübhanallah diyecek kadar durmak, 18- Gerektiğinde secde-i sehv yapmak, 19- Secdeleri birbiri arkasından yapmak, 20- Sesli okunacak yerde sesli, sessiz okunacak yerde sessiz okumak, 21- Tadil-i erkâna riayet etmek, 22- Tahrimen mekruhu terk etmek, 23- Tilavet secdesi yapmak.
Şart anlamındaki vacibler
Sual: Vacib kelimesinin şart, farz anlamına kullanıldığı yerler nelerdir? CEVAP Aşağıda, vacib diye geçen hükümler; farzdır, şarttır anlamında kullanılmıştır: 1- Allahü teâlânın, ihsan ettiği nimetlere şükretmek vacibdir. (Ahlak-ı alai) 2- Resulullahın peygamberliğini işitene iman etmek vacibdir. (Mevahib-i ledünniye) 3- Her asırda yaşayan her milletin, Resulullaha uyması vacibdir. (S. Ebediyye)
4- Semavi dinlerin âyet-i kerime veya hadis-i şerifle bildirilen ve nesh edilmeyen hükümleriyle amel etmek vacibdir. (Tefsir-i Mazheri)
5- Herkesin sanatının, mesleğinin ilmini öğrenmesi vacibdir. (Kimya-i Saadet) 6- Âyet ve hadislerle kesin olarak bildirildi ki, namaz kılmak vacibdir. (El-muvafakat) 7- Gıybetten sakınmak vacibdir. (Mekatib-i şerife m.85) 8- Hayzlı veya nifaslının, kan kesilince gusletmesi vacibdir. (Fetava-yı Hindiyye) 9- Düşman, İslam ülkesine saldırınca, herkesin savunması vacib olur. (El-ihtiyar) 10- Kabul edeceği umulan kimseye, emr-i maruf yapmak vacibdir. (Berika) 11- Emr-i marufu, yumuşak yapmak da vacibdir. (Berika)
12- Halife-i müsliminin seçip emrettiği ictihada göre amel etmek vacib olur.(Mecelle)
13- Avamın müctehidi taklit etmesi [bir mezhebe uyması], vacibdir. (Ez-Zehire lil Kurafi)
14- Bugün her Müslümanın, dört mezhepten birinde bulunması vacibdir. (Tahtavi)
15- Her müctehidin kendi ictihadına uyması vacibdir. (Mektubat-ı Masumiyye 2/36)
16- Nasslarda açıkça bildirilen emirlere uymak ve inanmak vacibdir. (Mektubat-ı Rabbani 2/36)
17- Rüşvet alanın, aldığı malı geri vermesi vacib olur. (Redd-ül Muhtar) 18- Müftünün müctehid olması vacibdir. Mutlak müctehid olmayan müftünün fetva vermesi haramdır. Bunun, sadece müctehidlerin fetvalarını nakletmesi caizdir. (Tuhfet-ül-arabi vel-acem)
19- Ana babaya hizmet etmek vacibdir. (Hadika)
20- Erkek olsun, kadın olsun, zi-rahmi mahrem akrabayı ziyaret vacibdir. (Berika) 21- Şafii’de, sünnet olmak vacibdir. (İslam Ahlakı)
22- Peygamberlerin mucize göstermeleri vacibdir. (Mektubat-ı Rabbani 3/86)
23- Bir mahallede salih kimse kalmayıp, fesat ve bid’at artınca, başka mahalleye göçüp yerleşmek veya böyle bir şehirden başka şehre hicret etmek vacib olur. (Kenz-i mahfi)
24- Hayvan keserken (Bismillahi) veya (Allahü ekber) demek vacibdir. (İbni Âbidîn)
25- Hanbeli mezhebinde sözünde durmak vacib, durmamak haram olur. (İslam Ahlakı)
26- Eshab-ı kiramın hepsinin salih ve adil olduğuna inanmak, hiçbirine dil uzatmamak, düşmanlık etmemek, bütün Müslümanlara vacibdir. (Mirat-i kâinat) 27- Sultan zalim de olsa, İslamiyet’e uygun emirlerine itaat vacibdir. (Faideli Bilgiler) 28- Resulullahın Ehl-i beytine ve hanımlarına saygı göstermek vacibdir. (Kurret-ül ayneyn) 29- Kâfirlerin ibadet olarak yaptıkları, kâfirlik alameti olan şeyleri tahkir etmek vacibdir. (Birgivi)
30- Allah’ın düşmanı olduğu için, kâfirlere (Buğd-i fillah) vacibdir. (Mektubat-ı Masumiyye 3/55)
31- Müslümana ilk vacib olan şey, ahkâm-ı İslamiyeye uymaktır. (El-münire)
32- Üzerinde Allah hakkı veya kul hakkı bulunanın, iki şahit yanında vasiyet yazması vacibdir. Üzerinde hak yoksa, vasiyet yazmak müstehab olur. (Cila-ül-kulub)
33- Borçları ödeyip, ölüme hazırlanmak ve ölüm hastalığında vasiyet yazmak vacibdir. (S. Ahiret) 34- Eshab-ı kirama uymak vacibdir. (Faideli Bilgiler) [Bu, müctehidler içindir.] 35- Kız ve oğlan çocuk, yedi yaşına gelince, namazı emretmek velisine vacib olur.(Ey Oğul İlmihali) 36- Dar-ül-harbde imana gelenin, Dar-ül-islama hicret etmesi vacib olur. (Redd-ül-muhtar) 37- Çocuğun, babasına hizmet etmesi vacibdir. (Hadika) 38- Zengin babanın, fakir çocuğunu evlendirmesi vacibdir. (Uyun-ül-besair)
Hadis-i şeriflerde de buyuruluyor ki: (Helal kazanmak için sıkıntı çekenlere, Cennet vacib olur.) [R. Nasıhin]
(Allah’a şirk koşmadan ihlâsla ibadet edene, Cennet vacib olur. Allah’a şirk koşarak mülaki olana da, Cehennem vacib olur.) [Hâkim]
(Gurbetteyken ölen garip Müslümana, Cennet vacib olur) [E. Nuaym]
(Yalan yeminle, haksız olarak, birisinin malını alana, Cehennem vacib olur.) [Bagavî]
(Ölürken kelime-i şehadeti söyleyene, Cennet vacib olur.) [Taberani]
(Beş vakit namazı doğru kılana, Cennet vacib olur.) [Taberani]
(Beş vakit namazı kırk gün cemaatle kılana, Cennet vacib olur.) [Ebu Ya’la]
(Bir yetimi, kendini kurtarana kadar bakıp büyütene, Cennet vacib olur.) [Taberani]
(Haşefe içeri girince, meni gelse de, gelmese de gusül vacib olur.) [Taberani]
(Bir yetimi, kendini kurtarana kadar bakıp büyütene, Cennet vacib olur.) [Taberani]
(Köle, kadın, çocuk ve hasta hariç, Cuma namazı her Müslümana vacibdir.) [Hâkim]
(İmamla birlikte dört kişi olan köyde, Cuma kılmak vacibdir.) [Deylemi]
(Gaza vacibdir. Cenaze namazı da vacibdir.) [Ebu Ya’la]
(Ebu Bekir’i sevmek ve ona şükretmek vacibdir.) [Deylemi, Hatib, Münavi]
(Fıkıh öğrenmek, her Müslümana vacibdir.) [Hâkim]
(Aksırıp elhamdülillah diyen mümine, yerhamükellah demek vacib olur.) [Buhari]
(Kabrimi ziyaret edene, şefaatim vacib olur.) [Bezzar, Dare Kutni, Taberani, Kadı İyad]
(Bir mani yoksa emr-i maruf ve nehy-i münker vacibdir. Mani varsa susmak helaldir.) [Deylemi]
(İhlâsla, “Rabbim Allah, dinim İslam ve peygamberim Muhammed aleyhisselam” diyene, Cennet vacib olur.) [Hâkim]
