Yatsı ve akşam namazını geciktirmek
Sual: Dürr-ül-muhtar’ın, (Bir kimsenin yatsıyı gece yarısından sonraya bırakması mekruh olur. Çünkü bu cemaati azaltır. Gece yarısına kadar tehir etmek ise mubahtır) ifadesini açıklayan İbni Âbidin hazretleri, (Yatsıyı gece yarısından sonraya bırakmak musannife göre kerahet-i tahrimiyye ile mekruhtur. Hilye’den nakledeceğimize göre ise kerahet-i tenzihiyye ile mekruhtur. Daha makul olanı da budur. “Çünkü bu cemaati azaltır” ifadesinden anlaşılıyor ki, yatsıyı evinde kılan gece yarısından sonraya bırakabilir. Zira onun hakkında cemaat yoktur) buyuruyor. Buradan, yatsıyı gece yarısından sonra kılmanın mekruh olmadığı anlaşılabilir mi? CEVAP Mekruh olduğu açıkça yazılı iken mekruh değildir denemez. İbni Âbidin hazretleri, (Tenzihi mekruh olması daha makuldür) buyuruyor. (Yatsıyı evinde kılan, gece yarısından sonraya bırakabilir) ifadesi, tenzihen mekruh olarak kılabilir demektir. Çünkü gece yarısına kadar tehir etmenin mubah olduğunu bildiriyor. Ondan sonra mubah olmadığı açıktır. Mubahtan sonra mekruh gelir. Bunun tenzihi mi, tahrimi mi olduğu hakkında açıklama yapılmıştır.
Diğer fıkıh kitapları da incelenince, bunun tahrimi mekruh olduğu anlaşılmaktadır. Bütün fıkıh kitaplarında sabaha kadar denmiyor, gece yarısına kadar tehir mubahtır deniyor.
İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
Hanefi mezhebindeki imamlara göre yatsı namazını gece yarısından sonra kılmak mekruhtur. Bunun kerahet-i tahrimiyye olduğu anlaşılmaktadır. Çünkü, yatsı namazını gece yarısına kadar kılmak mubah, gece yarısından sonra kılmak mekruh olur buyurmuşlardır. Mubahın karşılığı olan mekruh, tahrimen mekruhtur. (1/29)
Tirmizi’deki hadis-i şerifte, (Eğer ümmetime güç gelmemiş olsaydı, yatsıyı gecenin üçte birine kadar geciktirirdim) buyurulmuştur. Yatsıyı gecenin üçte birine kadar geciktirmek müstehap, gece yarısına kadar tehir etmek mubah, ondan sonra mekruhtur. (Hidaye)
Yatsı namazını, gecenin üçte birine kadar tehir müstehaptır, gece yarısına kadar tehir etmek mubah, gece yarısından sonraya özürsüz tehir mekruhtur. (Halebi Kebir ve Sagir)
Gece yarısından sonra yatsıyı kılmak mekruhtur. Bahr-i Raıkta da böyledir. (Fetava-i Hindiyye)
Müslim’deki, (Yatsı namazının vakti, gece yarısına kadardır) mealindeki hadis-i şerifi delil alan âlimlere göre, yatsı namazının vakti gece yarısına kadardır, imam-ı a'zama göre ise tahrimen mekruh olmakla beraber sabaha kadardır. (Senaullah Dehlevi, Mala Büdde Minh)
Gece yarısı
Sual: Gece yarısından sonra yatsıyı kılmak mekruh deniyor. Gece yarısı nasıl hesaplanır? CEVAP Gece, akşam ile imsak vaktinin arasıdır. Mesela İstanbul'da akşam 16.43'te, imsak ise, 5.24'te olursa, akşam vaktinden, gece 24.00'e kadar olan zaman 7.17 olur. İkisinin toplamı 7.17 + 5.24 = 12.41 eder. Bunun yarısı 6 saat 20 dakika eder. Bu akşama ilave edilince gece yarısı bulunmuş olur. Gece yarısı, 16.43 + 6.20 = 23.03, yani yaklaşık gece 11 olur.
Daha pratik bir yol: Öğle kaçta oluyorsa ondan bir saat çıkarılır. Gece yarısı bulunmuş olur. Mesela İstanbul’da öğle 12.07'de olursa, bir saat önce 11.07 eder. Demek ki gece yarısı, 11 demektir. 11’den sonra kılınırsa mekruh olur.
Gecenin üçte biri
Sual: Maliki’de yatsıyızaruretsiz gecenin üçte birinden sonraya bırakmamak gerektiği bildiriliyor. Gecenin üçte biri nasıl hesaplanır? CEVAP Dört mezhepte de gece, akşam ile imsak vakti arasıdır. Bu ikisi arasındaki vakit üçe bölünüp, çıkan vakit, akşam namazı vaktine eklenirse, Maliki’ye göre yatsının son vakti bulunmuş olur.
Maliki’de yatsı vakti
Sual: Maliki’de yatsı namazının son vakti ne zamandır? CEVAP Maliki’de yatsı namazını şer’i gecenin sonuna [imsak vaktine] kadar kılmak sahih ise de, üçte birinden sonra kılmak günahtır. (S. Ebediyye)
Demek ki zaruretsiz yatsıyı gecenin üçte birinden sonraya bırakmak günahtır. Bir zaruret varsa günah olmaz, imsak vaktine kadar kılınabilir.
Gece, akşam namazından imsak vaktine kadar olan zamandır.
Üçte birinden sonra kılmak
Sual: Maliki’de yatsı namazını gecenin üçte birinden sonra kılmak, mekruh mu yoksa günah mı? CEVAP Mezahib-i Erbaa’da diyor ki:
Maliki mezhebinde yatsının iki vakti vardır: 1- İhtiyari vakit, 2- Zaruri vakit.
İhtiyari vakit, akşamdan gecenin üçte birine kadar olan vakittir. Ondan sonra vakit biter.
Zaruri vakit ise, akşamdan imsak vaktine kadar olan zamandır. Zaruretsiz, yatsıyı gecenin üçte birinden sonraya bırakan günahkâr olur. Bir özürle geciktirirse günah olmaz.
S.Ebediyye’de ise, (Maliki’de şer’i gecenin sonuna kadar kılmak sahih ise de, üçte birinden sonra kılmak günahtır) deniyor. Mekruh denmiyor, günah deniyor. Mezahib-i Erbaa ile aynıdır. Her iki kitapta da, yatsıyı gecenin üçte birinden sonraya tehir etmek, mekruh değil, günah oluyor. Yine S.Ebediyye’de diyor ki:
Başka bir mezhebi taklit etmek, kendi mezhebinden ayrılmak değildir. O mezhebin, farzlarına ve müfsitlerine uymak demektir. Vaciblerde, mekruhlarda ve sünnetlerde, kendi mezhebine uyar.
Maliki’de, yatsıyı zaruri vaktine yani gecenin üçte birisinden sonraya tehir etmek günah deniyor, mekruh denmiyor. O halde, günah dendiği için, Maliki’yi taklit eden hanefilerin de, zaruretsiz, yatsıyı gecenin üçte birinden sonraya tehir etmeleri günah olur. Günah da olsa kılmalı, temelli terk ederek daha büyük günaha girmemelidir.
Gecenin üçte birinden sonra
Sual: Maliki’de yatsı, gecenin üçte birinden sonra kılınınca, kaza mı, eda mı olur? CEVAP Eda olur.
Sünnetler terk edilmez
Sual: Yatsıyı geciktirip gece yarısından sonra, yani mekruh vakte girince kılarken, mekruh vakitte sünnet kılınmadığı için sünnetlerini kılmamak mı gerekir? CEVAP Mekruh vakitte sünnet kılınmaz; ancak akşamdan sabaha kadar mekruh vakit yoktur. Nafile veya sünnet kılınır. Mekruh olan, sünnet veya nafile kılmak değil, yatsının farzını gece yarısına kadar tehir etmektir. Yatsıyı geciktirerek farzı mekruh olarak kılınsa da, sünnetler yine terk edilmemeli, ilk sünneti de, son sünneti de kılmalı. Vitir zaten gece namazıdır, imsak vaktine kadar kılınır.
Sabahın sünneti ile ikindinin sünneti, farzdan sonra kılınmaz. Bunları farzdan sonra kılmak mekruhtur. Akşama 40 dakika kalınca artık mekruh vakit girdiği için, o günün ikindinin farzı kılınmamışsa, sadece farzı kılınır, sünneti kılınmaz.
Vitir ve teheccüd
Sual: Yatsıyı veya vitri seher vaktinde kılmakla, teheccüd de kılınmış olur mu? CEVAP
Yatsıyı, gece yarısından sonraya bırakmak, tahrimen mekruhtur. Kolay uyanacaksa, vitri bu vakitte kılmak, müstehabdır. Seherde uyanıp, vitri kılmakla, teheccüd sevabı da hâsıl olur.
Vitirden önce yatsı
Sual: Vitir namazı yatsıdan önce kılınır mı? CEVAP Vitrin vakti yatsıdan sonradır, yatsıdan önce kılınmaz. Vitri yatsının farzından önce kılmak sahih olmaz. Çünkü, ikisi arasında tertip, İmam-ı a’zama göre vacibdir. Unutarak önce kılan, vitri iade etmez. İki imama göre, vitir yatsıya tâbidir. Yatsıdan önce kılanın iade etmesi lazımdır.
Şafii’de yatsı vakti
Sual: Şafii mezhebinde yatsı namazının vakti, vaktinin yarısı kadar diyen âlimlerin olduğu söyleniyor. Bunlar kimlerdir? Şafii mezhebinde yatsının vakti ne zamandır? CEVAP Şafii mezhebinde yatsının son vakti, Hanefi’de olduğu gibi fecre kadardır. Yani imsak vaktine kadardır.
Ebu İshak Şirazinin El Mühezzeb isimli kitabında, Şafii âlimlerinden Ebu Said-il İstahri, yatsı namazının son vaktinin, vaktinin yarısı veya üçte biri kadar olduğunu bildirmektedir.
Bu bakımdan Şafii olanlar, yatsı namazı vakti girer girmez, mümkün olduğu kadar erken kılmaya çalışmalıdır.
Namaza mani olan işte hayır yoktur
Sual: Toplantılarda, kitap okumalarda, sohbeti yarıda kesmemek için, akşam veya yatsı namazını geciktirerek mekruh vakte bırakmak caiz olur mu? CEVAP Hayır, caiz değildir. Ne olursa olsun, namaza mani olan hiçbir işte hayır yoktur. Akşam namazını yarım saat sonraya, yatsı namazını da gece yarısından sonraya bırakmak tahrimen mekruhtur. Maliki’de de yatsıyı gecenin üçte birinden sonraya bırakmak caiz değildir. İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:
Bir edebi gözetmek ve tenzihi olsa bile, bir mekruhtan sakınmak, zikirden ve tefekkürden daha faydalıdır. Tahrimen mekruhtan sakınmanın faydasını buradan anlamalıdır. O halde tahrimen mekruh olarak kılınan namazları kaza etmelidir. İmam-ı azam hazretleri, abdestin edeblerinden bir edebi terk ettiği için, kırk yıllık namazı kaza etmiştir. (1/29)
Hâlbuki edebi terk etmek mekruh da değildir. Demek ki, abdest alırken, namaz kılarken, edeblerine de riayet etmeye çalışmalıdır. Hele mekruh işlemek, hiç caiz olmaz.
Akşam namazını geciktirmek
Sual: Akşam namazını cemaatle kılabilmek için yarım saat geciktirmek caiz midir? CEVAP Akşam namazını vaktin evvelinde kılmak sünnettir. Özürsüz yıldızlar görününceye kadar geciktirmek tahrimen mekruhtur.
Cemaatle kılmak sünnettir. Sünnet işlemek için namazı haram vakte bırakmak caiz değildir.
Hastalık, seferi olmak gibi özürlerle yıldızlar çok görülünceye kadar geciktirilebilir. Cemaat için geciktirilemez. Cemaat için 15-20 dakikadan fazla geciktirmemelidir.
